Việt Nam – Điểm đến bền vững của thủy sản
Đây là khẩu hiệu của Thủy sản Việt Nam tại “Hội chợ Thủy sản và Nghề cá Trung Quốc 2025” mới diễn ra tại thành phố Thanh Đảo (Trung Quốc). Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), đây là Hội chợ chuyên ngành thuỷ sản rất uy tín được tổ chức hàng năm. Hội chợ Thủy sản và Nghề cá Trung Quốc đã vượt qua Triển lãm Thủy sản Bắc Mỹ, trở thành hội chợ chuyên ngành lớn thứ 2 thế giới chỉ sau Triển lãm Thủy sản Toàn Cầu tổ chức tại Barcelona, Tây Ban Nha.
Hội chợ Thủy sản và Nghề cá Trung Quốc được xem là sân chơi kết nối các nhà kinh doanh thủy sản toàn cầu, đây cũng là nơi giúp doanh nghiệp thủy sản Việt Nam giới thiệu sản phẩm và hình ảnh công ty đến khách hàng Trung Quốc và thế giới.
Năm 2024, Trung Quốc là thị trường dẫn đầu về nhập khẩu thủy sản Việt Nam. Tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam năm 2024 có sự phục hồi ấn tượng, cán mốc 10 tỷ USD. Trong đó, thị trường Trung Quốc đã vượt qua Mỹ để trở thành thị trường nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam. Cụ thể, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường này đạt 1,9 tỷ USD, chiếm tỷ trọng gần 19% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Nhiều mặt hàng ghi nhận tăng trưởng mạnh, ví dụ như tôm xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 843 triệu USD, tăng 39% so với năm trước.
Nhu cầu tiêu thụ thủy sản tại Trung Quốc rất lớn và tiếp tục tăng do dân số đông, tốc độ đô thị hóa nhanh, với xu hướng tiêu dùng sản phẩm chất lượng cao. Tuy nhiên, thị trường này cũng có những thách thức do thường xuyên thay đổi các quy định về nhập khẩu, nên việc cập nhật qui định mới về xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc, tăng cường tìm hiểu nhu cầu của từng phân khúc thị trường, nghiên cứu mẫu mã, bao bì, nhãn mác… là điều cần thiết, được thực hiện thường xuyên. Việc tham dự Hội chợ Thủy sản và Nghề cá Trung Quốc là cơ hội thiết thực để doanh nghiệp thủy sản Việt Nam cập nhật thông tin thị trường, tìm kiếm khách hàng và quảng bá sản phẩm hiệu quả.
Tham gia Hội chợ Thủy sản và Nghề cá Trung Quốc, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP) đã xây dựng gian hàng quốc gia Việt Nam theo chương trình Xúc tiến thương mại quốc gia nhằm tạo điều kiện để doanh nghiệp giới thiệu và trưng bày sản phẩm. Tham gia Hội chợ lần này, có tổng cộng 15 doanh nghiệp; trong đó có 07 doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu cá tra, 02 doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu cá ngừ, 02 doanh nghiệp tôm và 04 doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu các sản phẩm thủy sản khác.
Sau khi bị gián đoạn vào năm 2019, Hội chợ Thủy sản và Nghề cá Trung Quốc đã được phê duyệt trở lại trong chương trình Xúc tiến thương mại quốc gia năm 2024, 2025. Đây là sự hỗ trợ rất lớn của Chính phủ đối với ngành thủy sản trong bối cảnh nhiều thị trường xuất khẩu truyền thống gặp khó khăn từ năm 2023. Với thông điệp “Việt Nam – Điểm đến bền vững của thủy sản”, ngành Thủy sản Việt Nam khẳng định sự phát triển mạnh mẽ, đáp ứng mục tiêu sản xuất - chế biến - xuất khẩu thủy sản bền vững; tuân thủ các yêu cầu của thị trường nhập khẩu, hướng đến nền kinh tế xanh, bền vững.
Xuất khẩu thủy sản Việt Nam tính đến tháng 9/2025
Trung Quốc - Hồng Kông, thị trường lớn nhất của cá tra Việt Nam, có xu hướng chững lại, chỉ đạt 409,8 triệu USD trong 9 tháng đầu năm 2025, giảm nhẹ 2% so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, thị trường này vẫn chiếm tỷ trọng xấp xỉ 26% trong tổng kim ngạch xuất khẩu cá tra của Việt Nam, giữ vai trò chủ lực trong cơ cấu thủy sản xuất khẩu.
Trái lại, tôm Việt Nam tăng tốc tại thị trường Trung Quốc. Tính đến ngày 15/8/2025, xuất khẩu tôm của Việt Nam sang Trung Quốc - Hồng Kông đạt gần 767 triệu USD, tăng 76% so với cùng kỳ năm ngoái và chiếm gần 29% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm của Việt Nam. Theo VASEP, đây là thị trường có tốc độ tăng trưởng tốt nhất của tôm Việt Nam trong năm nay. Riêng trong nửa đầu tháng 8, giá trị xuất khẩu đạt gần 57 triệu USD, chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm của cả nước.
Trong cơ cấu sản phẩm, nhóm tôm khác (bao gồm tôm hùm, tôm rảo…) chiếm tỷ trọng áp đảo và ghi nhận tăng trưởng 3 con số, đặc biệt với các sản phẩm sống, tươi và đông lạnh. Điều này phản ánh rõ nhu cầu tiêu dùng mạnh đối với các dòng cao cấp như tôm hùm sống. Tôm sú xuất khẩu sang Trung Quốc cũng tăng trưởng 2 con số trong khi tôm chân trắng ghi nhận giảm. Tuy nhiên, riêng mảng tôm chân trắng chế biến lại tăng, cho thấy thị hiếu tiêu dùng đang dịch chuyển dần sang các sản phẩm tiện lợi, chế biến sẵn.
Ở chiều ngược lại, theo số liệu của Hải quan Trung Quốc, nhập khẩu tôm nước ấm đông lạnh của Trung Quốc có dấu hiệu phục hồi. Trung Quốc đã nhập khẩu 519 nghìn tấn tôm nước ấm đông lạnh trong 7 tháng đầu năm 2025, giảm 2% so với cùng kỳ 2024. Song, giá trị nhập khẩu tăng 7% lên 2,73 tỷ USD nhờ giá trung bình tăng 9% lên 5,25 USD/kg. Riêng tháng 7, khối lượng nhập khẩu tăng vọt lên hơn 90 nghìn tấn, mức cao nhất kể từ đầu 2024, cho thấy nhu cầu phục hồi sau giai đoạn trầm lắng.
Ecuador tiếp tục giữ vị thế thống trị, cung ứng tới 75% lượng tôm nhập khẩu của Trung Quốc, tương đương gần 389 nghìn tấn trong 7 tháng. Ngược lại, Ấn Độ chứng kiến sự suy giảm 7%, xuống còn 76 nghìn tấn, trong khi các nhà cung cấp nhỏ hơn như Myanmar, Argentina hay Thái Lan lại ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ. Tuy nhiên, sự gia tăng nhập khẩu trong tháng 7 cũng dẫn đến tồn kho lớn, cộng với nhu cầu dịch vụ thực phẩm suy yếu khiến giá tôm nhập khẩu tại Trung Quốc liên tục giảm trong tháng 8. Điều này cho thấy rủi ro bão hòa ngắn hạn vẫn hiện hữu, đặc biệt ở phân khúc tôm phổ thông.
Theo VASEP, Việt Nam đang tập trung khai thác thị trường ngách. Tại thị trường Trung Quốc, Ecuador hiện nắm giữ ưu thế vượt trội nhờ nguồn cung dồi dào, giá thành cạnh tranh và sản phẩm phù hợp thị hiếu, đặc biệt ở dòng tôm nguyên đầu đông lạnh. Ấn Độ là nhà cung cấp lớn thứ hai nhưng đang mất dần thị phần, do gặp khó về kiểm soát chất lượng và chi phí, đồng thời bị phân tán nguồn cung khi phải đáp ứng nhiều thị trường cùng lúc. Trong bối cảnh đó, tôm Việt Nam nổi lên như một lựa chọn bổ sung ở phân khúc cao cấp.
Nếu như Ecuador và Ấn Độ chiếm ưu thế về giá và sản lượng, thì Việt Nam lại được ưa chuộng ở các sản phẩm chất lượng cao, tôm sú size lớn, tôm hùm sống và các sản phẩm chế biến có giá trị gia tăng. Lợi thế này giúp tôm Việt Nam tránh được cạnh tranh trực diện với Ecuador ở phân khúc phổ thông và mở ra cơ hội khai thác thị trường ngách nhiều tiềm năng tại Trung Quốc, nơi nhu cầu cao cấp hóa đang ngày càng rõ rệt.
Trong ngắn hạn, xuất khẩu tôm Việt Nam sang Trung Quốc được dự báo tiếp tục tăng trưởng, nhất là vào các dịp lễ lớn như Trung thu, Tết Dương lịch và Tết Nguyên đán, khi nhu cầu quà biếu và tiêu thụ hải sản tăng mạnh. Các dòng sản phẩm tôm hùm sống, tôm sú cỡ lớn và tôm chân trắng chế biến sâu sẽ giữ vai trò chủ lực.
Về trung hạn, sản lượng nuôi trong nước của Trung Quốc ngày càng lớn sẽ gây sức ép lên nhập khẩu, đồng thời cạnh tranh từ Ecuador và Ấn Độ vẫn duy trì gay gắt. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp Việt Nam cần kiên định chiến lược tập trung vào chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm và khai thác phân khúc cao cấp. Đồng thời, việc tuân thủ chặt chẽ các quy định về kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc, bao bì nhãn mác là yếu tố then chốt để đảm bảo sự hiện diện bền vững tại thị trường này.
Ngọc Thúy - FICen